HORMONLAR Hormon, bir veya bir grup hücre tarafından vücudun iç sıvılarına salgılanan ve vücudun diğer hücreleri üzerinde fizyolojik kontrol etkisi gösteren bir kimyasal maddedir. Hormonlar, hormonu salgılayan hücrenin çevresindeki hücrelerarası boşluğa salgılanır. Bazı hormonlar oldukça kısa bir mesafe kat ederek etkilerini yakınlarında bulunan hücreler üzerinde gösterirler. Diğer hormonlar ise, kan yolu ile vücudun diğer bölümlerine taşınır ve daha genel etki oluştururlar. Her iki durumda da, hormonların fizyolojik etkileri hedef hücreler ile sınırlıdır. Bu hücreler, ilgili hormona duyarlı reseptörlere sahip olan hücrelerdir. Bir başka deyişle, bir hormonun hedef hücreleri diğer hücrelerde bulunmayan reseptörlere bağlıdır. Hormonlar etkilerini hücre membranı yüzeyindeki, yada sitoplazmanın veya çekirdeğin içindeki reseptörleri aracılığıyla gösterir. 28 29 ENDOKRİN SİSTEMİNİN GENEL FONKSİYONLARI

Metabolik reaksiyonlarının düzenlenmesine yardım eder. Kimyasal reaksiyonların hızını kontrol eder. Hücre zarı aracılığı ile çeşitli maddelerin taşınmasını sağlar. Su ve elektrolit dengesinin düzenlenmesine yardımcı olur. Üreme, büyüme ve gelişme sürecinde önemli rol oynar. Endokrin Sistemin Kontrolü Endokrin sistemin kontrol merkezi hipotalamustur. Hipotalamustan salgılanan releasing (salgılatıcı) hormonlar veya faktörler hipofiz bezini etkileyerek hipofiz bezinin ilgili hormonları salgılamasını stimule veya inhibe eder. ENDOKRİN BEZLERİNİN DÜZENLENMESİ Endokrin bezleri feed-back kontol mekanizması ile düzenlenirler. Kandaki hormon konsantrasyonu o hormonu salgılayan bezi uyarır. Bez kandaki hormon seviyesine uygun olarak cevap verir. Seviye düşmüşse daha çok hormon salgılar, seviye yükselmişse hormon salınımını azaltır.

HİPOFİZ BEZİ Hipofiz yaklaşık 1 cm çapında ve beyinin tabanında yerleşmiş bir bezdir. Ön ve arka olmak üzere iki lobu vardır. Bir sinir dokusu aracılıyla hipotalamusa tutulmuştur. Her iki lob da doğrudan hipotalamusun kontrolü altındadır. Ön hipofiz bezinden spesifik hormonlar salgılanır ve bu hormonlar başka bezlerin salgıladığı hormonları etkilerler (örn. göğsün süt üretmesi). Arka lobdan salgılanan hormunlar ise sadece lokal etki gösterirler, direk genel dolaşıma (kana) katılırlar. ÖN HİPOFİZ BEZİ Adrenokortikotropik hormon (ACTH): Adrenal korteksten kortizol ve aldosteron üretilmesini ve salgılanmasını kontrol eder

Folikül stimule edici hormon (FSH): Testislerde sperm oluşumunu destekler. Lüteinleştirici hormon (LH): Kadınlarda adet siklusunu ve yumurta üretimini düzenlerken erkeklerde erkeklik hormonu olan testosteronun üretimini uyararak sperm yapımına katkıda bulunur. Tiroid stimule edici hormon (TSH): Tiroid bezinden tiroid hormonlarının üretilmesini ve salgılanmalarını kontrol eder Büyüme hormonu (BH)-(growth hormonu): Vücudun tüm doku ve hücrelerini dolaylı olarak büyümesini hızlandırır, serbest yağ asidi mobilizasyonu ve glukoneojenezisi arttırır (protein ve yağlardan KH oluşumu). Dokulara glikoz alınımını sağlar. Prolaktin: Doğrudan göğüsleri stimule ederek süt üretilmesini sağlar