La Turquie (Asyann altnda miktarda salep toplanmas ve satlmas Kastamonu ve Bolu civarnn salep ynnden ok verimli Toplanlan olduunu miktarlar kelimenin anlamyla devasa boyuttadr. Benzer olarak Mahiroullar (2003), Osmanlnn son dneminde Sivas merkez sanca iin yapt sosyo-ekonomik almada Cuinetin kaytlarndan faydalanmtr. Bu kaytlara gre 1890 ylnda Sivas sancanda 15.000 okka salep topland bildirilmitir. ortaya koymaktadr.

yzyl ortalarnda ziraat brokrasisini oluturmaya balam ve tarmsal retimi arttrmay amalamtr. Bu balamda 1846da Ziraat Nezareti, 1863te Ziraat Frkas kurulmutur. brokrasisinin Ziraat oluturulmasyla birlikte, Anadolu ve Rumelinin verimli topraklarnda iklime uygun yeni rnlerin yetitirilmesi iin adeta seferberlik balatlmtr. Ziraat Meclisi, halkn geim durumu, ziraatla uraacaklara salanabilecek imknlar, bo ve terk edilmi araziler ve mahalli ulam imknlarn aratrarak projeler gelitirmeye alm ve tarmsal haline devlet gelmitir. Bugn Samsun sahil bandn kapsayan ve Canik sanca olarak adlandrlan blgede pamuk, eker kam, ipek kalitesinin arttrlmas gibi Serbestolu (2013)nun bildirdiine gre Canik sancanda projelendirilen sonuncu rn ise saleptir. Kavak ve Bafra kazalar bata olmak zere sancan baz yerlerinde deerli salep yetiiyordu. Sivri bir demirle kartlan salep, ocuklarn dahi gnde 1.5 kyye (okka) kadar toplayabilecei ve kyyesi 18-20 kuru edecek bir rnd. Salep, eker kam kalknma

352 veya pamuk gibi halkn genelinin ticaret yapaca bir rn deildi. Projeye gre ahali tarafndan salep toplanp, satlacak ve bylece halk kk de olsa gelir elde etmi olacakt.

Sadece i tketim deil ihra ettiimiz tarm rnleri ierisinde salep, yzlerce yldr nemli bir deer olmutur. Dnyada salep eitliliine sahip olan Anadolu topraklar yurt sra Avrupann iindeki ihtiyalarn da karlamtr. zellikle poplerlik kazand 17.-19. yzyllarda Trkiyeden byk miktarlarda 1825-1826 yllarnda 35.000 Frank deerinde salep ihra edilmi; 1834 ylnda zmirden ve dier baz komu limanlardan ihra edilen rnler arasnda 5000 okka salep yer alm; okkas 11 kurutan 55.000 kuru ihra deeri olduu bildirilmitir (Somuncu, 2004). Trkiyeden salep ihracat 1993 ylna kadar yaplm olup, bazen 15 tona ulat bildirilmitir (Erzurumlu ve Doran, 2011). Kasparek ve Grim (1999)in bildirdiine gre gmrk kontrol kaytlar 1955 ylndan itibaren tutulmaktadr. Aratrclarn ilgili hazrladklar yllk ihracat rakamlar Tablo 1de grlmektedir. hracat rakamlarnn 1990 ylndan sonra artmas, toz karmlarn ve paketlenmi hzl srlmesinden (instant) kaynaklanmaktadr. en geni kullanmn yan salep ihra edilmitir. rnein salep ile ieceklerin piyasaya