Milletlerin Zenginliği - Adam Smith
II. Charles'n 15'inci saltanat ylnda kan kanunlarn, ticareti zendirme kanunu adn tayan 7'nci blm gereince, smrgelerin Avrupa'da yetimi ya da yaplm mal ihtiyacnn, dolaysyla da arap ihtiyacnn salanmas tekeli Byk Britanya'ya verilmiti. Kuzey Amerika ve Bat Hint Adalar smrgelerimiz gibi, nfuzumuzun her zaman pek zayf olagelmi bulunduu, ahalisinin, cetvele girmeyen mallarn, Avrupa'nn ilkin her yanna, sonra da Finisterre Burnu gneyindeki blgelerine kendi gemileriyle gtrmelerine msaade edilen, kylar ok geni bir lkede bu tekele ok sayg gsterilmesine pek olaslk yoktur. Belki de bunlar, gemi ile yk gtrmelerine msaade edildikleri lkelerden, geri gelirken bir miktar yk getirmek aresini her vakit bulmulardr. Gelgelelim, Avrupa araplarn, yapldklar yerlerden getirtmekte, anlalan biraz glk ekiyorlard. Bu araplar, ihralarnda epeycesi geri alnmayan birok ar resimlere baml bulunduu iin Byk
id: 2017f78cd938f26fa30479ded37f394f - page: 351
Britanya'dan da kolay kolay ithal edemiyorlard. Avrupa mal olmadndan, Maderia arab Amerika'ya ve Bat Hint Adalar'na (bunlar Madeira Adas ve cetvele girmeyen btn mallarnn ticaretin serbeste yapan lkelerdi) dorudan doruya ithal edilebiliyordu. Subaylarmzn 1755'de balayan savan ilk zamanlarnda, btn smrgelerimizde herkesi sardn grdkleri Maderia arab tiryakiliini, belki ilkin bu hal oralara sokmu; eskiden Maderia arabnn pek beenilmedii anayurda da bu zevki, subaylarmz getirmilerdi. 1763'de o sava sona erince, (III. George'un 4'nc saltanat ylnda kan kanunlarn 15'inci blmnn 12'nci fasl gereince) btn araplarn smrgelere ihracnda, 3 ngiliz liras 10 ilinlik bir resim dnda, btn resimlerin geri alnmasna izin verildi. Yalnz millete benimsenmi pein yarglar yznden ticaretinin ve tketiminin hibir biimde zendirilmesine gz yumulmayan Fransz araplar bundan istisna edildi. Bu iznin verilmesiyle Kuzey Amerika'daki smrgelerimizin ayaklanmas arasnda geen zaman, ihtimal, bu lkelerin alkanlklarnda hatr saylr bi
id: c683d4697c8b0878c2d4278038098aed - page: 352
Fransz araplarnn dnda, btn araplar zerindeki resimlerin geri alnmasnda da, smrgeleri br lkelerden bylece ok daha fazla kayran ayn kanun, baka mallarn ou zerindeki resimlerin geri alnmasn pek az kayryordu. ou mallarn br lkelere ihracnda, eski akal yardmn yars geri alnmakta idi. Fakat, bu kanunda, araplarla beyaz pamuklular ve muslinler dnda ister Avrupa'da, ister Dou Hint lkelerinde yetimi ya da yaplm mallarn smrgelere ihracnda, o resmin hibir parasnn geri alnmayacana ilikin bir hkm vard.
id: 49eb458c89d8218e3edd3b552fc57c6f - page: 352
Gemi navlunlarn yabanclar okluk para olarak dediklerinden, balangta resimlerin geri alnmasna, belki lkeye altn ve gm getirmeye zellikle elverili sanlan tamacl zendirmek iin msaade edilmitir. Geri, tamaclk zel olarak desteklenmeye hi de deer olmayp, bu ra tutuun nedeni belki pek yakkszdr ama, rn kendisi epeyce akla uygun grnr. Bu gibi geri verilen resimler, lke sermayesinin, ithalattan resim alnmad takdirde, kendiliinden tamacla girecek ksmndan fazlasn zorlayp o ticarete sokamaz. Yalnz, ithal resimleri yznden sermayenin, tamaclktan btn btn ayr kalmasn nler. Ye tutulmaya deer olmasa da, tamaclk nlenmemeli, btn teki ticaretler gibi serbest braklmaldr. Tamaclk lkenin ne tarmnda, ne sanayisinde, ne i ticaretinde, ne yabanc tketim ticaretinde i bulabilen sermaye iin gerekli bir aratr.
id: f7fd1fb085959281682edb5c6faf26ba - page: 352