OSMANLI MPARATORLUU DNEM YAPILAN EKLER MNARELER: Ayasofyann minarelerinin ne zaman yapld konusunda farkl grler stanbul fethedildikten hemen sonra Ayasofyaya, kuvvetle muhtemel bulunmaktadr. ahap, bir minare eklenerek Ayasofya cami haline getirilmitir. II. Bayezid zamannda ise Ayasofya Camiinin kuzeydou kesine ince bir minare eklenmitir. Dier iki minarenin III. Murad zamannda veya II. Selim zamannda ina edildii dnlmektedir. 1573 ylna kadar Ayasofya Camiinin iki minareli olduu bilinmektedir. Ahap minare II. Selim dneminde kaldrlmtr. Bu minare kaldrldktan sonra Ayasofya Camii tek minareli kalmtr. Ayasofyada drt minare olduuna gre II. Selim dneminde minare yaplm olmaldr. Sonu olarak; bat taraftaki iki minare ve BabHmayun tarafndaki minareler II. Selim zamannda, tula minare ise II. Bayezid zamannda yapldn dnmek yanl olmayacaktr. Bat taraftaki iki kaln minare Mimar Sinan eseridir.

TRBELER II. Selim Trbesi: Mimar Sinan tarafndan 1577 tarihinde yaplmtr. Kare planl olan trbenin kubbesi sekiz stuna oturmaktadr. Bu trbe, II. Selim, II. Selimin ei Nurbanu Sultan, II. Selimin kzlar; Hace Gevherhan Sultan, Esma Sultan, Fatma Sultan, III. Murad tahta kt zaman bodurulan II. Selimin ehzadeleri Mustafa, Osman, Sleyman, Cihangir ve Abdullah ile III. Muradn yirmi bir ehzadesi ve on kzndan olumaktadr. III. Murad Trbesi: Trbe 1594 tarihinde Mimar Davud Aa tarafndan yaplmtr. Trbenin ierisi 16. ve 17. yzyllara tarihlenen inilerle kapldr. Bu trbe, III. Murad ve esi Safiye Sultan, III. Muradn kzlar Fatma ve Mihrimah Sultanlar, III. Muradn yirmi ehzadesi ve yirmi kz III. Mehmedin iki kz ve ehzadesi, I. Ahmedin olu Kasm, Sultan brahimin bir ehzadesi ve iki kz ile birlikte trbede elli drt sanduka bulunmas gerekirken gnmzde trbede elli sanduka bulunmaktadr. Trbede olmas gereken ile var olan sanduka saysnn arasndaki farkn nedeni bilinmemektedir.

III. Mehmed Trbesi: Trbe 1608 tarihinde Dalg Mehmed Aa tarafndan yaplmtr. Sekizgen ile ssldr. Trbe, III. Mehmed, Handan Sultan, I. planl olan trbenin ii 17. yzyl inileri Ahmetin kzlar, kz kardeleri ve III. Muradn kzlar ile birlikte toplam on drt sanduka bulunmaktadr. Sultan Mustafa ve Sultan brahim Trbesi: Ayasofyann vaftizhanesi Ayasofya camiye evrildikten sonra yahaneye dntrlmtr. KTPHANE: Okuma odas ve kitap hazinesi olmak zere iki blmden oluan Ayasofya Ktphanesi I. Mahmud tarafndan 21 Nisan 1740 tarihinde almtr. Ktphanedeki kitaplarn byk ksm I. Mahmud tarafndan balanmtr. Sultan dnda eyhlislm Sadettin Efendi 113 kitap da I. Mahmud'tan sonra (4863 kitap) nemli balar arasndadr. Ayasofya Ktphanesi 1906 ylnda kapsaml bir onarmdan geirilmitir. Ayasofya Ktphanesinde bulunan kitaplar 1968 ylnda Sleymaniye Ktphanesine nakledilmitir. Ktphanede 19821983 yllarnda yaplan onarm almalarnda sonradan yaplan btn ekler kaldrlmtr.

ADIRVAN: Ayasofya adrvan, I. Mahmud zamannda yaklak 1740-41 tarihlerinde yaplmtr. Sekiz mukarnas balkl mermer stun zerine oturan sivri kemerli revaa sahip adrvann orta blm zeri kurun kapl ahap kubbe ile rtlmtr. Revak mermerden yaplm olup st d yzeyinde celi sls hattyla kabartma olarak yazlm olan Baltaczade Mustafa Paann bir kuak yazs bulunmaktadr. Bu yaz on alt beyitten olumaktadr ve beyitler mam Bsrinin Kaside-i Brdeden alnmtr. Revan i ksmnda ise hattat Arif Efendi tarafndan yazlm Eminadl bir aire ait bir tarih manzumesi bulunmaktadr. adrvann ortasnda bulunan su havuzu on alt blmden olumaktadr. Her bir blmn de tun musluklar bulunmaktadr. Havuzun st ksmna yerletirilen tun ebekelerin grevi suya yaklalmasn nlemektir. Kubbe seklinde tel kafes yaplarak suyun st kapanmtr. Havuzun ortasnda mermer bir adrvan gbei bulunmaktadr.