A) l Ahengi salamak ve iirde dzenin salanmas iin kullanlan eitli ller vardr. Trk edebiyatnda hece, aruz ve serbest olmak zere farkl l kullanlmtr. Hece ls Milli lmz olan Hece ls dizelerdeki hece saylarnn eit olmas esasna dayanmaktadr. iir okunurken baz yerlerde ahengi salamak adna durulur ve bu yerlere durak ad verilir. Trk iirinde en ok 7, 8 ve 11li hece ls kullanlmtr. slamiyetin kabulnden nceki iirlerimizde de kullandmz l hecedir. Halk iiri ve Milli Edebiyat Dnemi iirinde arlkl olarak hece ls tercih edilmitir. rnek Kul olaym kalem / tutan eline (6+5=11li kalp) Ktip ahvalimi / aha byle yaz (6+5=11li kalp) ekerler ezeyim / irin diline (6+5=11li kalp) Ktip ahvalimi / aha byle yaz. (6+5=11li kalp) Aruz ls Dize ierisinde hecelerin uzunluk ksalk, kapal ve aklk deerleri asndan eit olmas esasna dayanan aruz ls, Arap edebiyatndan iirimize gemitir. Aruz lsyle yazlan ilk eserimiz Kutadgu Biligdir. Aruz lsnde kapal heceler izgi(-), ak heceler ise nokta(.) iareti ile gsterilir.

_ _ / . . _ _ / . . _ _ / . . _ Fe i la tn Fe i la tn Fe i la tn Fe i tn Serbest l: Herhangi bir sisteme bal kalmadan, eitlie ve kalba uymadan iir yazlmasna serbest l denir. Adndan da anlalaca gibi serbest yazlan iirlerde herhangi bir l kural bulunmaz. rnek stanbulu dinliyorum, gzlerim kapal nce hafiften bir rzgar esiyor; Yava yava sallanyor Yapraklar aalarda; Uzaklarda, ok uzaklarda, Sucularn hi durmayan ngraklar stanbulu dinliyorum, gzlerim kapal. B) Kafiye (Uyak) Dize sonlarnda bulunan, rediften nce gelen, grevleri farkl olan ses veya ek benzerliklerine kafiye denir. Genellikle dize sonlarnda bulunan kafiyeler iire syleyi gzellii katar. Kafiye eitleri 1)Yarm Kafiye 2)Tam Kafiye 3)Zengin Kafiye 4)Tun Kafiye 5)Cinasl Kafiye Yarm Kafiye: Dize sonlarnda sadece bir ses benzerliinden oluan uyaa yarm kafiye denir.

Koluma taktlar teli Syletirler bin bir dili Tam Kafiye: Dize sonlarnda iki ses benzerliinden oluan uyaa tam kafiye denir. Hani dn kokladm sa, hani badem Gzl gzel, hani hrrem, hani ksem? Zengin Kafiye: Dize sonlarnda en az ses benzerliinden oluan uyaa zengin kafiye denir. Baygn bir ihtizaz ile bi-hu akar dere, Sahillerinde ocuklar uzanm emenlere. C) Kafiye emas (Uyak rgs) Dize sonlarnda kafiyelerin dizili zelliklerine gre gruplandrlmasna kafiye emas, dzeni ya da uyak rgs denir. Kafiye dzeni belirlenirken dize sonundaki benzer sesler ayn harflerle gsterilir. Kafiye emas, iirde nazm biimlerinin belirlenmesinde nemli bir unsurdur.

Be farkl kafiye dzeni vardr: Dz Kafiye apraz Kafiye Sarmal Kafiye Mani Tipi Kafiye rk Kafiye Dz Kafiye: Bir drtlkteki kafiyelerin a,a,a,a ya da a,a,a,b eklinde sralanmasna dz kafiye denir. Gene blbl bilir gln hlinden Yeter deli oldum yrin elinden k ap gelir yaya belinden Yardan bize gel olduu zamandr apraz Kafiye: Birinci dize ile nc, ikinci dize ile de drdnc dizenin kendi arasnda uyakl olduu apraz kafiyenin dzeni u ekildedir: a,b,a,b El gibi dolama Anadolunda, Arkada, yurdunu iinden tan. Dinle bir yosmay pnar yolunda, Dinle bir yaylada garip oban Sarmal Kafiye: Bu dzende kafiyeler a, b, b, a eklinde dizilir. Yani bir ve drdnc dize ikinci ve nc dizeyi sardndan bu dzene sarma ya sarmal kafiye denir. Bozkrn ortas bir kara duman Bitmez yelleri, souu bitmez Yaz bahar gelmeden kar kalkp gitmez Bulutlu gklere alyor aman Mani Tipi Kafiye: Trk edebiyatnda yaygn bir nazm biimi olan ve tek drtlkten oluan manilerin kafiye emas olan a,a,x,a eklindeki dzen iirlerde karmza kmaktadr.