AKARSULAR Eriyen kar ve buzların yanı sıra yağışlarla veya kaynak suları ile beslenen, bir yatak boyunca eğime bağlı olarak sürekli veya belli bir dönem akan sulara akarsu denir. Akarsular, yeryüzündeki tatlı yüzey sularının %2'sini oluşturur. Akarsuyun doğduğu yere kaynak, döküldüğü yere ağız, kaynağından ağzına kadar içinde aktığı çukurluğa akarsu yatağı denir. Akarsuyun kolları ile birlikte sularını topladığı alana havza, akarsu havzalarını birbirinden ayıran sınıra da su bölümü çizgisi adı verilir. Sularını deniz veya okyanuslara ulaştırabilen akarsular açık havza, çeşitli nedenlerden dolayı (iklim, yeryüzü şekilleri vb.) ulaştıramayan akarsular da kapalı havza özelliği gösterir. Örneğin Çoruh Nehri Karadeniz'e döküldüğü için açık, Aras Nehri ise Hazar Gölü'ne döküldüğü için kapalı havza özelliğindedir.

Akarsu yatağının herhangi bir kesitinden bir saniyede geçen su miktarına akım (debi) denir. Akarsuyun akım miktarının yıl içinde gösterdiği değişmelere rejim denir. Akım miktarı yıl içinde fazla değişkenlik göstermeyen akarsular düzenli rejime sahiptir(Amazon ve Kongo). Akımı yıl içinde büyük değişiklikler gösteren akarsular da düzensiz rejime sahiptir (Ganj ve İndus) Ganj Nehri’nin yıllık ortalama akım grafiği Amazon Nehri’nin yıllık ortalama akım grafiği BESLENDİĞİ KAYNAKLARA GÖRE AKARSULAR Yağmur Sularıyla Beslenen Akarsular Kar ve Buz Sularıyla Beslenen Akarsular Yer Altı Sularıyla Beslenen Akarsular Göl Sularıyla Beslenen Akarsular Karma Rejimli Akarsular Aşağıdaki haritada dünyada yer alan başlıca akarsular numaralarla gösterilmiştir. Haritadaki numaralarla isimleri verilen akarsuları örnekteki gibi eşleştiriniz. 18 2 3 7 17 19 15 12 16 11 13 9 4 10 5 14 1 8 20

YER ALTI SULARI VE KAYNAKLAR Yeryüzüne düşen yağışların ve yeryüzündeki suların yer altına sızarak geçirimsiz bir tabaka üzerinde birikmesiyle yer altı suları oluşur. Yer altındaki suyu süzen, ileten ve depolayan ortamlara akifer denir. Dünyadaki tatlı su varlığının %30,8'ini yer altı suları oluşturur. Yer altı sularının içme ve kullanma suyu, sulama, jeotermal enerji üretimi gibi birçok alanda kullanıldığını görmek mümkündür. Yer altı sularının yeryüzüne çıktığı yerlere kaynak denir. Kaynak çeşitleri: Vadi (Yamaç) Kaynağı Karstik Kaynak Artezyen Kaynak Fay Kaynağı Gayzer Kaynağı VADİ (YAMAÇ) KAYNAĞI Yer altı suyunun vadi yamacı tarafından kesilmesiyle vadi (yamaç) kaynağı oluşur. Bu kaynaklar, genellikle vadi içleri ile vadi yamaçlarında görülür. Vadi kaynaklarının akımı; yer altı sularının beslenme derecesine, sızan ve aşağıya doğru süzülen suların miktarına göre değişkenlik gösterir.

KARSTİK KAYNAK Karstik kaynaklar; yer altı sularının kireç taşı, alçı taşı ve kaya tuzu gibi suda kolay çözünebilen kayaçların arasında birikerek tekrar yeryüzüne çıkması sonucu oluşur. Bazı karstik kaynaklar da yer üstü sularının düdenlerden (suyutan) yer altına girerek yoluna devam etmesi ve tekrar yeryüzüne çıkmasıyla oluşur. Bu tip bol akımlı karstik kaynaklara voklüz adı verilir. Karstik kaynaklar bol miktarda kireç içerir. ARTEZYEN KAYNAK Geçirimsiz iki tabaka arasında bulunan yer altı sularının açılan sondaj kuyuları ile yeryüzüne çıkması sonucu artezyen kaynağı oluşur. Genellikle soğuk olan artezyen sularından içme ve kullanmanın yanı sıra tarımda sulama amaçlı yararlanılmaktadır. FAY KAYNAKLARI Yer altı sularının kırılma ve faylanmalara bağlı olarak yeryüzüne çıkmasıyla fay kaynakları oluşur. Fay kaynaklarından çıkan sular genellikle mineralce zengin ve sıcaktır.