deneyimlemek, da nadiren bilmenizi Aslnda, tahmin yeteneinden ok, ar yol aar. 1 60 S R P R I Z ! Yatrmc bunu ok iyi faiz oranlarnda deneyimlemedii Michael Batnick bir keresinde aklamt. ok az sayda olduu, a hazrlkl son byk ykseli oranlarnda gerekletiargman deneyimiernenin nk gemiteki seldiinde bileceini yatrmcnn art -faiz nk bunu hi 40 yl nce dnemi neredeyse gemite karsnda, olanlar Batnick ve hatta incelemenin deneyimlerin, nemli olmadn, yk grmeye faiz oranlar rehber gelecekte konusunda yle demiti: neler olaca savunarak grevi Ne yani? Mevcut faiz artrm bir ncekine mi, yoksa ondanncekinemi benzeyecek? Farkl varlk snflar benzer ekilde, aynen mi yoksa tam tersi mi davrana cak? Ona bakarsanz, 1 987, 2000 ve 2008 hadiseleri srasnda yatrm yapmakta olan insanlar ok fark l piyasalar

Ayrca, bu deneyimin ar zgvene yol amas mmkn deil mi? Hatal olduunu kabul edememek? nceki sonulara ba lanp kalmak? Yatrm gemiine, bundan sonra olacaklarn rehberi ba ey olur. lamnda ok fazla gvendiinizde iki tehlikeli 1 . l b reyi en ok hareket ett i re n , normalden sapm, s rad hadiseleri muhtemelen ka r rs n z. Tarihsel verilerdeki en nemli hadiseler , normalin byk ve Byk Buhran. kan, lde hareket ettiren borsada Dnya Sava. Nokta-com snda konut sektrnde dna ibreyi rekor kran olaylardr. Ekonomide bunlardr. kinci balonu. yaanan k. Eyll. 2000'lerin orta Normalden sapm 1 61 P AR A NI N P S I KO L O JI S I bir avu hadise gelecek ok byk bir rol oynar, nk arkalarndan olan pek ok ilgisiz ve Yirminci olay etkiler. Ondokuzuncu yzyllarda 1 5 milyar yedi tanesi hi var bu ve btn dnyann insan dnyaya olmam gn ne kadar farkl olacan geldi. Ancak bunlardan olsayd, sadece ekonominin kresel

Ancak bu yedi kii bir snrlardan dnyasna ilikin ald yn n biliriz: blmnden insanlarn eylere damgasn teknolojiye ve sosyal normlarakadar gnmz her ey farkl olurdu. dnyann yzde 0.00000000 Bunu yle de ifade ede Geen yzylda belki de byk 004' sorumluydu. hadiseler Ayn ey projeler, yenilikler ve olagelen iin de geerli. Geen yzyl unlar olmadan hayal edin: Byk Bulran kinci Dnya Sava Manhattan Projesi Alar Antibiyotikler ARPANET l l Eyll Sovyetler Birlii'nin k 1 62 S R P R i Z ! ka proje ve olay gerekleti? Ancak yalnzca byk lde Milyar bu sekizi, dnya etkiledi. yzylda kim bilir? trilyonlarca, Yirminci larca, dzenini

rnein, oranlarn drmeye nun imesinde pay yolunu atn, bunun da on milyonlarca kiiyi ini, ynlendirdiini, bunun da renci dolarlk temerrt ni. . . renci olarak nma balamak, srad birka fakat normalden sapm, ynlendirdii olan budur. ekonomide gemite yaanm imkansz kolaylatran ey, bir ey hafife almann gayet kolay faiz nasl Federal Reserve'i bunun da konut balonu bunun da finansal btnletiini Eyll'n ynelttiini, sahibi krizin getirdi almaya .6 trilyon getirdii orann mevcut durumu olduunu, zayflamasn bunun da i piyasasnn niversite eitimi kredilerinde ve yzde o. 8 temerrt kredilerindeki 9 hava korsa igdsel yaplabilecek bir ey deil; kuyruk hadisesinin bir dnyada, belli bir anda olup bitenlerin byk Kresel ounluu, neredeyse tahmin edilmesi ve o dnemde avu olaya olmu olan, bir en yaygn konusu, yanl